Linux sistemlerinde ortam değişkenleri, sistemin davranışını ve yapılandırmasını temelden yöneten dinamik değerlerdir.
Linux sistemlerinde ortam değişkenleri, sistemin davranışını ve yapılandırmasını temelden yöneten dinamik değerlerdir.
Bu yönetim, sistem süreçlerinin ve uygulamaların nasıl çalışacağını tanımlayarak gerçekleşir.
Ortam değişkenlerinin Linux sistem davranışını ve yapılandırmasını yönetmesinin temel yolları şunlardır:
1. Yapılandırma Verisi Depolama ve Davranış Tanımlama
Ortam değişkenleri, sistemin verimli çalışması ve otomasyonu için gerekli olan yapılandırma verilerini depolarlar. Depolanan bu veriler, sistemin ve uygulamaların davranışını doğrudan tanımlar. Bu veriler tipik olarak şunları içerir:
- Sistem yolu (system path)
- Kullanıcı tercihleri
- Ayarlar
Örneğin, en yaygın kullanılan ortam değişkenlerinden biri olan PATH değişkeni, sistemin komutları aradığı dizinleri tanımlar. Bu, sistemin yürütülebilir dosyaları bulma davranışını doğrudan yönetir.
2. Kapsam ve Erişim Yönetimi
Ortam değişkenleri, tanımlandıkları yere göre farklı kapsamlar yaratır, bu da sistemin hangi kullanıcılara veya süreçlere hangi yapılandırmayı uygulayacağını belirler. Bu kapsamlar şunlardır:
- Sistem Çapında Ortam Değişkenleri:
- Bunlar tüm kullanıcılar için mevcuttur ve sistem yöneticisi tarafından ayarlanır.
- Yapılandırma dosyaları aracılığıyla genel sistem davranışını temelden yönetirler.
- Bu değişkenler,
/etc/environment,/etc/profileve/etc/bash.bashrcgibi dosyalarda tanımlanır.
- Kullanıcıya Özgü Ortam Değişkenleri:
- Bunlar kullanıcı başına tanımlanır.
- Kullanıcının kendi tercihlerini ve ayarlarını saklayarak bireysel çalışma ortamının yapılandırmasını yönetirler.
- Bu değişkenler
~/.bashrc,~/.profileveya~/.bash_profilegibi dosyalarda saklanır.
- Kabuk Değişkenleri (Shell Variables):
- Bunlar yalnızca o anda çalışan kabuk oturumu (terminal) içinde var olur.
- Çalışan oturumun davranışını anlık olarak yönetmek üzere terminal içinde oluşturulabilir ve değiştirilebilirler.
Özetle, ortam değişkenleri, sistemin veya bireysel kullanıcıların hangi kaynaklara erişebileceğini, hangi tercihleri kullanacağını ve komutları nasıl yürüteceğini belirleyen temel dinamik ayar katmanıdır. Tıpkı bir binanın ısıtma, elektrik ve su sistemlerinin bina sakinlerinin günlük davranışını belirlemesi gibi, ortam değişkenleri de Linux süreçlerinin ve kullanıcıların çalışma şeklini belirleyen temel altyapı ayarlarıdır.
Linux sistemlerinde sistem çapındaki ortam değişkenleri (System-Wide Environment Variables), tüm kullanıcılar için erişilebilir olan ve sistem yöneticisi tarafından ayarlanan değişkenlerdir.
Bu değişkenler aşağıdaki dosyalarda tanımlanır:
- /etc/environment
- /etc/profile
- /etc/bash.bashrc
Bu dosyalar aracılığıyla tanımlanan değişkenler, sistemin genel davranışını temelden yönetir.
Ayrıca, kaynaklar kullanıcıya özgü ortam değişkenlerinin ise ~/.bashrc, ~/.profile veya ~/.bash_profile gibi dosyalarda saklandığını belirtmektedir.
PATH değişkeni, sistemin arama yaptığı dizinleri tanımlar.
Kaynaklarda ayrıca, PATH değişkeninin en sık kullanılan ortam değişkenlerinden biri olduğu belirtilmektedir. Ortam değişkenlerinin genel olarak sistem yolu (system path), kullanıcı tercihleri ve ayarlar gibi yapılandırma verilerini depoladığı ve bu sayede sistem süreçlerinin ve uygulamaların davranışını tanımladığı da eklenmiştir.
