Linux Ortam Değişkenleri Rehberi

Bu podcast, bir siber güvenlik uzmanı tarafından kaleme alınmış ve "OSINT Team" adlı yayında yayımlanmış, Linux işletim sistemi hakkında teknik bir makaledir. Makalenin temel amacı, sistem süreçlerinin davranışını tanımlayan ve yapılandırma verilerini depolayan kritik ortam değişkenlerini açıklamaktır. Yazar, bu dinamik değerlerin verimli sistem operasyonları ve otomasyon için ne kadar önemli olduğunu vurgulamaktadır. podcast, değişkenleri erişilebilirliklerine göre üç ana kategoriye ayırmaktadır: tüm kullanıcılar için geçerli olan sistem çapında değişkenler, bireysel kullanıcı ayarlarını tutan kullanıcıya özgü değişkenler ve yalnızca aktif oturumda mevcut olan kabuk değişkenleri. Bu sınıflandırma, değişkenlerin sistem üzerindeki kapsamını ve kullanım yerlerini netleştirmektedir.

Linux sistemlerinde ortam değişkenleri, sistemin davranışını ve yapılandırmasını temelden yöneten dinamik değerlerdir.

Bu yönetim, sistem süreçlerinin ve uygulamaların nasıl çalışacağını tanımlayarak gerçekleşir.

Ortam değişkenlerinin Linux sistem davranışını ve yapılandırmasını yönetmesinin temel yolları şunlardır:

1. Yapılandırma Verisi Depolama ve Davranış Tanımlama

Ortam değişkenleri, sistemin verimli çalışması ve otomasyonu için gerekli olan yapılandırma verilerini depolarlar. Depolanan bu veriler, sistemin ve uygulamaların davranışını doğrudan tanımlar. Bu veriler tipik olarak şunları içerir:

• Sistem yolu (system path)
• Kullanıcı tercihleri
• Ayarlar

Örneğin, en yaygın kullanılan ortam değişkenlerinden biri olan PATH değişkeni, sistemin komutları aradığı dizinleri tanımlar. Bu, sistemin yürütülebilir dosyaları bulma davranışını doğrudan yönetir.

2. Kapsam ve Erişim Yönetimi

Ortam değişkenleri, tanımlandıkları yere göre farklı kapsamlar yaratır, bu da sistemin hangi kullanıcılara veya süreçlere hangi yapılandırmayı uygulayacağını belirler. Bu kapsamlar şunlardır:

• Sistem Çapında Ortam Değişkenleri:
  • Bunlar tüm kullanıcılar için mevcuttur ve sistem yöneticisi tarafından ayarlanır.
  • Yapılandırma dosyaları aracılığıyla genel sistem davranışını temelden yönetirler.
  • Bu değişkenler, /etc/environment, /etc/profile ve /etc/bash.bashrc gibi dosyalarda tanımlanır.
• Kullanıcıya Özgü Ortam Değişkenleri:
  • Bunlar kullanıcı başına tanımlanır.
  • Kullanıcının kendi tercihlerini ve ayarlarını saklayarak bireysel çalışma ortamının yapılandırmasını yönetirler.
  • Bu değişkenler ~/.bashrc, ~/.profile veya ~/.bash_profile gibi dosyalarda saklanır.
• Kabuk Değişkenleri (Shell Variables):
  • Bunlar yalnızca o anda çalışan kabuk oturumu (terminal) içinde var olur.
  • Çalışan oturumun davranışını anlık olarak yönetmek üzere terminal içinde oluşturulabilir ve değiştirilebilirler.

Özetle, ortam değişkenleri, sistemin veya bireysel kullanıcıların hangi kaynaklara erişebileceğini, hangi tercihleri kullanacağını ve komutları nasıl yürüteceğini belirleyen temel dinamik ayar katmanıdır. Tıpkı bir binanın ısıtma, elektrik ve su sistemlerinin bina sakinlerinin günlük davranışını belirlemesi gibi, ortam değişkenleri de Linux süreçlerinin ve kullanıcıların çalışma şeklini belirleyen temel altyapı ayarlarıdır.

Linux sistemlerinde sistem çapındaki ortam değişkenleri (System-Wide Environment Variables), tüm kullanıcılar için erişilebilir olan ve sistem yöneticisi tarafından ayarlanan değişkenlerdir.

Bu değişkenler aşağıdaki dosyalarda tanımlanır:

• /etc/environment
• /etc/profile
• /etc/bash.bashrc

Bu dosyalar aracılığıyla tanımlanan değişkenler, sistemin genel davranışını temelden yönetir.

Ayrıca, kaynaklar kullanıcıya özgü ortam değişkenlerinin ise ~/.bashrc, ~/.profile veya ~/.bash_profile gibi dosyalarda saklandığını belirtmektedir.

PATH değişkeni, sistemin arama yaptığı dizinleri tanımlar.

Kaynaklarda ayrıca, PATH değişkeninin en sık kullanılan ortam değişkenlerinden biri olduğu belirtilmektedir. Ortam değişkenlerinin genel olarak sistem yolu (system path), kullanıcı tercihleri ve ayarlar gibi yapılandırma verilerini depoladığı ve bu sayede sistem süreçlerinin ve uygulamaların davranışını tanımladığı da eklenmiştir.